مددکاری اجتماعی نوین در عصر تحولات جهانی

مددکاری اجتماعی نوین در عصر تحولات جهانی

چارچوب پارادایمی و اخلاقی مددکاری اجتماعی نوین در عصر تحولات جهانی

پژوهشی از دکتر جواد طلسچی یکتا: مددکار اجتماعی
دکتری تخصـصی مدیریت کارآفریــنی و آیــنده پژوهـی

چکیده

مددکاری اجتماعی در قرن بیست و یکم در آستانه یک تحول پارادایمی عمیق قرار گرفته است.۱

این تحول، که از آن تحت عنوان «مددکاری اجتماعی نوین» یاد می‌شود، نه یک گسست کامل از گذشته، بلکه یک بازتفسیر راهبردی و گسترش قلمرو فعالیت است.

تحلیل‌ها نشان می‌دهد که اصول بنیادین و شالوده‌ای حرفه، نظیر حقوق بشر، عدالت اجتماعی و کرامت انسانی، همچنان لنگرگاه اخلاقی مددکاری اجتماعی باقی مانده‌اند.۳

با این حال، دامنه عمل، متدولوژی، و پروتکل‌های اجرایی این رشته تخصصی، در مواجهه با چالش‌های چندوجهی عصر حاضر مانند انقلاب دیجیتال (هوش مصنوعی و داده‌ها) و بحران‌های زیست‌محیطی (Eco-Social)، دچار تغییراتی چشمگیر شده‌اند.۱

دو حوزه کلیدی فناوری و محیط زیست، محرک‌های اصلی این تغییرات در پروتکل‌های نهادی هستند. در نتیجه، اصلی چون رازداری حرفه‌ای، که برای اعتمادسازی حیاتی است ۲، از یک وظیفه اخلاقی صرف به یک الزام فنی و حقوقی پیشرفته در حوزه حکمرانی داده (Data Governance) تبدیل شده است.۱

این گزارش پژوهشی با بررسی منابع معتبر جهانی (مانند IFSW و NASW)، به تحلیل این گذار پارادایمی، میزان تداوم و تغییر اصول بنیادین، و لزوم بازنگری عمیق در پروتکل‌های تخصصی نهادهای حمایتی می‌پردازد.

مقدمه: تبیین ضرورت تحول پارادایمی در مددکاری اجتماعی

تعریف معاصر و جایگاه حرفه در توسعه اجتماعی

مددکاری اجتماعی به‌عنوان یک حرفه مبتنی بر عمل و یک رشته دانشگاهی تعریف می‌شود که بر اساس نظریه‌های مددکاری، علوم اجتماعی و علوم انسانی بنیان نهاده شده است.۳

هدف غایی این حرفه، ارتقای کیفیت زندگی، پیشبرد عدالت اجتماعی، توسعه اجتماعی، انسجام اجتماعی، و توانمندسازی و رهایی افراد است.۱

اصول محوری که این حرفه در طول تاریخ خود همواره به آن‌ها پایبند بوده، شامل عدالت اجتماعی، حقوق بشر، مسئولیت جمعی، و احترام به تنوعات است.۵

یکی از مفاهیم اساسی که مددکاری اجتماعی را از سایر حرفه‌های یاورانه متمایز می‌سازد، مفهوم «فرد در محیط» است.۳

درک معاصر از این مفهوم، فراتر از مشکلات فردی است؛ مشکلات انسانی اغلب ناشی از تعاملات پیچیده درون سیستم‌های بزرگ‌تر مانند خانواده، جامعه، و ساختارهای اجتماعی کلان هستند.۱

بر این اساس، مددکار اجتماعی معاصر موظف است این ارتباطات پیچیده را درک کرده و فراتر از مداخله صرفاً فردی، به دنبال ایجاد تغییر در محیط اجتماعی گسترده‌تر باشد.۱

ضرورت گذار پارادایمی (The Case for Change)

سرعت بی‌سابقه تحولات اجتماعی، اقتصادی، اقلیمی و فناورانه در قرن ۲۱، به کلی زیست‌بوم عمل مددکاران اجتماعی را دگرگون ساخته است.۱

ظهور بحران‌های جهانی، تغییرات سریع در ماهیت آسیب‌های اجتماعی، و انقلاب دیجیتال، ضرورت بازنگری عمیق در ابزارها، روش‌ها و به‌ویژه اصول بنیادین این حرفه را ایجاب می‌کند.۱

پارادایم‌های کلاسیک مددکاری اجتماعی که در بستر جامعه صنعتی قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شکل گرفته‌اند، برای مواجهه با نیازهای چندوجهی و پیچیده انسان معاصر که درگیر چالش‌هایی مانند شکاف دیجیتال، تبعیض الگوریتمی و تغییرات اقلیمی است، کفایت لازم را ندارند.۱

بنابراین، تحول در این رشته نه یک انتخاب، بلکه یک الزام حیاتی برای حفظ کارآمدی و دستیابی به تغییرات پایدار و ریشه‌ای در مقیاس‌های بزرگ‌تر است.۱

این امر مستلزم آن است که مددکاری اجتماعی مفهوم «فرد در محیط» را به مفهوم «سیستم در محیط جهانی» گسترش دهد.

مددکاری اجتماعی نوین: پارادایم‌ها و ویژگی‌های کلیدی

مددکاری اجتماعی نوین نمایانگر گذار از مدل سنتی «کمک موقت و مستقیم» به رویکرد «تغییرات پایدار و ریشه‌ای» است.۱

این گذار در چهار بعد اصلی متمرکز است که ماهیت حرفه را به صورت بنیادی تغییر می‌دهد.

مدل نوین: از کمک موقت تا تغییر ریشه‌ای

یکی از انتقادات وارد بر مددکاری اجتماعی سنتی آن است که گاهی با فعالیت‌های خیریه‌ای و حمایت‌های صرفاً مالی اشتباه گرفته می‌شد.۱۰

در مقابل، مددکاری اجتماعی نوین، به عنوان یک رشته دانشگاهی مبتنی بر عمل و پژوهش، تأکید دارد که مشکلات اجتماعی را دخیل در معضلات فردی می‌داند.۱۰ لذا، دامنه فعالیت تنها محدود به فرد نبوده و خانواده، گروه‌های اجتماعی و جامعه را نیز شامل می‌شود.۳

ابعاد کلیدی این تحول پارادایمی عبارتند از ۱:

1. قلمرو فعالیت: گذار از تمرکز صرفاً فردی (Micro) به رویکرد سیستمی و ساختاری (Macro). این درک وجود دارد که مشکلات انسانی اغلب ناشی از ساختارهای کلان اجتماعی است.۱
2. متدولوژی: تغییر از خدمات «از بالا به پایین» و دستورالعملی به سمت «مشارکت فعال» مددجو و توانمندسازی افراد و جوامع.۱
3. دامنه مشکلات: گسترش حوزه مداخله از رسیدگی به نیازهای اولیه (مانند فقر) به پاسخگویی به چالش‌های پیچیده‌تر جهانی (مانند بحران‌های اقلیمی و تبعیض الگوریتمی).۱

نقش‌های تخصصی مددکار نوین

مددکار اجتماعی نوین، فردی متخصص و مسلط به علم روز است که عملکرد خود را بر اساس دانش، مهارت‌ها و استانداردهای اخلاقی توسعه می‌دهد.۳

این متخصصان از قالب مددکاری اجتماعی سنتی و پایبندی صرف به حمایت‌های مالی و ایفای نقش واسطه بین خیرین و مراجعین خارج شده‌اند.۲۱

نقش‌های کلیدی مددکار نوین فراتر از مداخله مستقیم است و شامل موارد زیر می‌شود ۴:

متخصص، تسهیل‌گر، درمانگر، آموزشگر، حمایتگر (Advocate)، پیشگیری‌کننده، و رهبر. این تحول، کارکرد حرفه را از یک حوزه صرفاً یاورانه به یک حوزه دخالت و نفوذ در سیاست‌گذاری سوق می‌دهد.

مددکاران نوین به‌عنوان مشاوران کارآمد و مؤثر برای برنامه‌ریزان و مدیران ارشد در حل مشکلات کلان جامعه عمل می‌کنند.۲۱

این نقش رهبری، نیازمند ارتقاء مداوم مهارت‌های پژوهشی است تا مددکاران بتوانند اقدامات پژوهش‌محور (Research-informed Practice) را در حیطه فعالیت خود به کار گیرند و در توسعه اجتماعی مشارکت کنند.۳

برای درک بهتر این گذار پارادایمی، جدول ۱ مقایسه‌ای بین رویکردهای کلاسیک و نوین ارائه می‌دهد:

جدول ۱: مقایسه پارادایم‌های مددکاری اجتماعی کلاسیک و نوین

تداوم و تحول در اصول بنیادین حرفه: لنگرگاه‌های اخلاقی در طوفان تغییر

در پاسخ به این پرسش که آیا در مددکاری اجتماعی نوین همان اصول و مبانی سنتی برقرار است یا شاهد تغییرات چشمگیری خواهیم بود، شواهد نشان‌دهنده یک تداوم در ارزش‌های اصلی و یک تحول در کاربرد عملی آن‌ها است.

اصول هسته‌ای مددکاری اجتماعی شالوده متزلزل‌ناپذیر این حرفه محسوب می‌شوند.

اصول ثابت: شالوده متزلزل‌ناپذیر

اصول بنیادی مددکاری اجتماعی، که ریشه در تلاش‌های پیشگامان این رشته دارد، حفظ شده است.

این اصول شامل احترام به کرامت و ارزش ذاتی انسان‌ها، عدالت اجتماعی، حقوق بشر، و اهمیت روابط انسانی هستند.۵

مسئولیت اولیه مددکاران اجتماعی همچنان ترویج رفاه مراجعان (افراد، خانواده‌ها، سازمان‌ها و جوامع) و پیشبرد تغییرات اجتماعی است.۱۱

اصل “رویکرد نقاط قوت” که بر اساس آن مراجعین افرادی مدبر، انعطاف‌پذیر و دارای ظرفیت تلقی می‌شوند، جایگاه شایسته‌ای در حرفه نوین دارد و خود بیانگر پایبندی عمیق به ارزش ذاتی انسان‌ها و حقوق بشر است.۳

این ارزش‌های هسته‌ای، لنگرگاه اخلاقی حرفه در مواجهه با چالش‌های فنی و زیست‌محیطی قرن ۲۱ به شمار می‌روند.

تحول در کاربرد اصول: از هماهنگی با جامعه تا حقوق جهانی

تحول چشمگیر در مددکاری اجتماعی نوین، در نحوه کاربرد و تفسیر این اصول رخ می‌دهد.

در روش‌های سنتی، مددکار ممکن بود فرد را ملزم به هماهنگی با «ارزش‌های جامعه» می‌دانست و تلاش می‌کرد تا اگر فردی بر خلاف آن ارزش‌ها عمل کرده، آن را برطرف نماید.۹ اما در تعریف نوین، با تأکید بر اصول حقوق بشری، شرایط فرد با در نظر گرفتن آیتم‌های بیشتری شناسایی شده و به شیوه ملایم‌تری فرد با «اصول انسانی» هماهنگ می‌گردد.۹

این تغییر، ماهیت حرفه را از یک عامل کنترل اجتماعی به یک مدافع فعال حقوق مراجعین تبدیل می‌کند.۴۱

علاوه بر این، اگرچه اصول بنیادی حفظ می‌شوند، تغییرات عمیق در زندگی فردی و اجتماعی (فرهنگی، فناورانه، جمعیتی) باعث تمایز در کاربست عملی و اولویت‌بندی این اصول در مواجهه با تعارضات اخلاقی می‌شود.۱

سازمان‌های حرفه‌ای نظیر فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW) به صورت دوره‌ای تعریف جهانی حرفه را بازبینی می‌کنند (مانند بازبینی سال ۲۰۱۴).۸ این عمل نشان‌دهنده آن است که اصول مرکزی باید به صورت پویا (دینامیک) و نه ایستا تعریف شوند.

بنابراین، مددکاران نوین باید نه تنها حافظ اصول باشند، بلکه باید توانایی تشخیص اخلاقی (Ethical Discernment) مستمر را داشته باشند و محدودیت‌های چارچوب‌های اخلاقی موجود را در برابر فناوری‌ها و چالش‌های جدید (مانند هوش مصنوعی) نقد و بررسی کنند.۴۰

رازداری حرفه‌ای در عصر دیجیتال: اصلی محوری با چالش‌های ساختاری

پرسش مهم این است که آیا رازداری حرفه‌ای همچنان در اصول نوین مددکاری اجتماعی می‌گنجد یا یک اصل عادی تلقی می‌گردد.

شواهد نشان می‌دهند که رازداری نه تنها یک اصل اساسی باقی مانده، بلکه در محیط دیجیتال به یک رکن ساختاری و حکومتی پیچیده ارتقا یافته است.۱

رازداری: رکن اعتمادسازی و ضرورت حرفه‌ای

رازداری یکی از ارکان اساسی مددکاری اجتماعی است که ریشه در نظریه‌های اخلاقی و حقوقی دارد.۲ این اصل حیاتی، به حفظ حریم خصوصی اطلاعات مشتریان کمک کرده و برای تقویت اعتماد در رابطه کاری میان مددجو و مددکار ضروری است.۲

رازداری به مددجویان امنیت روانی می‌بخشد تا بدون نگرانی از نقض حریم شخصی، تجربیات و احساسات خود را بازگو کنند؛ این امر شرط لازم برای همکاری مؤثر و یک «قرارداد ضمنی» بین طرفین است.۲

مددکار اجتماعی باید با گفتار و رفتار خود به مددجو بفهماند که رازداری از اصول حرفه‌ای اوست و پیوسته نگهبان اسرار وی خواهد بود.۱۴

چالش‌های رازداری در محیط فناورانه

ظهور مددکاری اجتماعی دیجیتال، که شامل استفاده از کامپیوترها، رسانه‌های اجتماعی، مشاوره مجازی، و برنامه‌های دیجیتال است، دامنه رازداری را گسترش داده و چالش‌های عملی متعددی ایجاد کرده است.۱۷

همه استانداردهای اخلاقی سنتی (مانند رازداری و مرزهای حرفه‌ای) باید به تعاملات از طریق فناوری تعمیم داده شوند.۱۷

• ریسک‌های فنی و بالینی: ارائه خدمات از راه دور (مانند پلتفرم‌های آنلاین) خطر نقض حریم خصوصی را افزایش می‌دهد.۲ همچنین، منتقدان بر این باورند که خدمات از راه دور ممکن است احتمال از دست دادن نشانه‌های بالینی مهم مددجویان (مانند نشانه‌های فیزیکی ناراحتی یا اشک‌ها) را افزایش دهد.۱۸
• مرزهای حرفه‌ای: استفاده از رسانه‌های اجتماعی و دستگاه‌های شخصی (مانند تلفن‌های همراه شخصی) برای مقاصد کاری، توانایی مددکار را در حفظ مرزهای مناسب با مشتریان به خطر می‌اندازد و می‌تواند محرمانگی را به خطر اندازد.۱۵

الزامات پروتکلی نوین برای حکمرانی داده

در مددکاری اجتماعی نوین، رازداری دیگر صرفاً یک وظیفه اخلاقی فردی (مانند وظیفه هشدار سنتی) نیست ۳۸، بلکه یک موضوع پیچیده حقوقی-فناورانه است که مستلزم اقدامات ساختاری نهادهاست.

نهادهای حمایتی موظفند پروتکل‌ها و سیاست‌های مشخصی را برای حفاظت از محرمانگی تدوین کنند.۱۵

• اقدامات امنیتی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری: مددکارانی که خدمات الکترونیکی ارائه می‌دهند، ملزم به استفاده از نرم‌افزار رمزگذاری (Encryption)، فایروال‌ها، و نرم‌افزارهای ضد ویروس هستند. همچنین، ارزیابی دوره‌ای سیاست‌ها برای اطمینان از انطباق با مقررات و قوانین فدرال (مانند قانون HIPAA در ایالات متحده و GDPR در اروپا) ضروری است.۲ این امر مستلزم سرمایه‌گذاری نهادها در زیرساخت‌های فناوری امن است.۲۲
• رضایت آگاهانه (Informed Consent): مددکاران باید از زبان واضح و قابل فهم برای آگاه‌سازی مراجعان از هدف خدمات، ریسک‌های مرتبط با فناوری، محدودیت‌های خدمات، و الزامات قانونی افشاء استفاده کنند.۱۳
• وظیفه اطلاع‌رسانی نقض داده (Duty to Inform Clients about Breach): با وجود تمام اقدامات احتیاطی، سوابق الکترونیکی محرمانه ممکن است نقض شوند.۱۵ در عصر دیجیتال، مددکاران موظفند طبق استانداردهای اخلاقی و قوانین ملی و منطقه‌ای، در مورد هرگونه نقض احتمالی محرمانگی به مراجعان اطلاع دهند.۱۵ نهادها باید سیاست‌ها و رویه‌های مشخصی برای پاسخگویی به حملات سایبری و نحوه اطلاع‌رسانی به مشتریان تدوین کنند.۱۵ عدم انطباق با این الزامات قانونی، می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین و از دست دادن اعتبار حرفه‌ای شود.۳۹

تحول عمیق پروتکل‌های نهادهای حمایتی: تأثیر هوش مصنوعی و بحران زیست‌محیطی

تحولات اجتماعی عمیق قرن ۲۱، به‌ویژه در حوزه‌های فناوری و محیط زیست، پروتکل‌های تخصصی نهادهای حمایتی را مجبور به تغییرات «عمیق و طوفانی» کرده است.۱

این تحولات مستلزم بازتعریف متدولوژی‌های سنتی ارزیابی، مداخله و مدیریت پرونده است.۱۵

مددکاری اجتماعی دیجیتال و پروتکل‌های هوش مصنوعی

فناوری‌های جدید مانند پلتفرم‌های وب‌محور و برنامه‌های کاربردی، توانایی مددکاران را برای رسیدگی به نابرابری‌های ساختاری و پیشبرد عدالت اجتماعی از طریق بهبود مشارکت جامعه و ارائه منابع تقویت کرده‌اند.۲۷

این ابزارها، دسترسی به خدمات را برای افرادی که با محدودیت‌های جغرافیایی، حمل‌ونقل، یا چالش‌های زمان‌بندی مواجه‌اند، افزایش می‌دهند و می‌توانند زمان انتظار طولانی برای پذیرش را کاهش دهند.۱۵

فرصت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی (AI)

AI و مدل‌های یادگیری ماشینی در حال تغییر پروتکل‌های مدیریت پرونده (Case Management) هستند.

AI می‌تواند حجم وسیعی از داده‌های نامنظم را برای شناسایی و رسیدگی به تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت (SDOH) مانند ناامنی غذایی یا موانع حمل‌ونقل تجزیه و تحلیل کند.۲۷

همچنین، می‌تواند با خلاصه‌سازی تاریخچه پرونده‌ها یا پیش‌نویس ارتباطات، وظایف اداری را کاهش داده و زمان بیشتری برای مداخله مستقیم انسانی فراهم کند.۲۷

با این حال، چالش سوگیری الگوریتمی (Algorithmic Bias) جدی‌ترین تهدید نوین برای عدالت اجتماعی است.۳۰

الگوریتم‌ها ممکن است بر اساس داده‌هایی که به‌طور نامناسب گروه‌های اقلیت یا حاشیه‌نشین (مانند زنان، قومیت‌ها یا افراد دارای هویت‌های تحت پوشش کم) را نمایندگی می‌کنند، آموزش داده شوند.۳۰

این سوگیری نه تنها نابرابری‌های موجود را منعکس می‌کند، بلکه ممکن است آن‌ها را در سیستم‌های حمایتی تشدید نماید.۲۳ علاوه بر این، ابزارهای AI ممکن است مرتکب خطا شده یا اطلاعات ساختگی تولید کنند (Hallucination).29

ضرورت پروتکل‌های نظارت انسانی و سواد انتقادی

پروتکل‌های نهادی باید بر این چالش‌ها غلبه کنند. برای این منظور، باید یک رویکرد انسان-فناوری دوگانه (Dual Human-Technology Approach) اتخاذ شود که عدالت، ایمنی، شفافیت و کارآمدی را تضمین کند.۲۸

مددکاران اجتماعی موظفند از دانش و تخصص حرفه‌ای خود هنگام بررسی محتوای تولید شده توسط AI استفاده کنند.۲۹ هوش مصنوعی صرفاً یک ابزار است و هرگز نباید جایگزین قضاوت حرفه‌ای مددکار شود.۲۹

آموزش مددکاران باید شامل سواد دیجیتال انتقادی (Critical Digital Literacy) باشد تا بتوانند سوگیری‌های الگوریتمی را نقد و تشخیص دهند.۲۷

این دیدگاه انتقادی، مددکاران را به مدافعانی تبدیل می‌کند که برای ارتقای شفافیت مدل‌ها و تغییرات سیاستی لازم برای گروه‌های به حاشیه‌رانده شده، تلاش می‌کنند.۲۷

مددکاری اجتماعی زیست‌محیطی (Eco-Social Work) و پروتکل‌های اضطراری

دومین حوزه تحول عمیق، ادغام محیط زیست بیوفیزیکی در عمل مددکاری اجتماعی است که تحت عنوان مددکاری اجتماعی زیست‌محیطی (Eco-Social Work) شناخته می‌شود.۲۵

این رویکرد بر رابطه متقابل بین عدالت اجتماعی و عدالت اکولوژیک تأکید دارد و انسان‌ها را نه به عنوان موجودات برتر، بلکه به عنوان بخشی از یک اکوسیستم پیچیده می‌بیند.۲۵

در مواجهه با بحران‌های اقلیمی، نهادهای حمایتی نیاز به پروتکل‌های جدیدی دارند که فراتر از چارچوب‌های سنتی عمل کنند:

• پروتکل‌های پناهندگان اقلیمی (Climate Refugees): با افزایش دفعات بلایای طبیعی و تخریب محیط زیست، نهادها باید پروتکل‌هایی برای حمایت از پناهندگان یا آوارگان داخلی و بین‌المللی داشته باشند.۳۴ این خدمات شامل کمک به جابجایی، تأمین مسکن، حمایت از سلامت روان، و دسترسی به منابع حیاتی است.۳۴ شایان ذکر است که مدل‌های مداخله جدید، مانند ترکیب رویکردهای توانمندسازی با شیوه‌های سلامت‌زایی (Salutogenesis) در محیط‌های جامعه‌محور (مثل باغبانی اجتماعی)، برای کاهش استرس‌های تروماتیک در میان پناهندگان موفق بوده‌اند.۲۶
• پروتکل‌های مدیریت اضطراب اقلیمی (Eco-Anxiety): اضطراب و غم و اندوه اقلیمی، به‌ویژه در میان جوانان و زنان، در حال تبدیل شدن به یکی از رایج‌ترین چالش‌های سلامت روان است.۲۵ پروتکل‌های نهادی باید شامل مداخلات درمانی اختصاصی (مانند درمان وجودی و فعالیت‌های اجتماعی) باشند که به مدیریت این نوع اضطراب کمک کنند.۳۴ همچنین، استفاده از خدمات آنلاین و رسانه‌ها می‌تواند دسترسی به این درمان‌ها را افزایش دهد.۳۳

گسست پروتکل‌های سنتی در برابر تغییرات اجتماعی

بررسی‌ها حاکی از آن است که علیرغم تغییرات اجتماعی عمیق (مانند کووید ۱۹، مشکلات معیشتی و افشای رانت‌ها) ۲۱، بسیاری از پروتکل‌های نهادهای حمایتی هنوز درگیر همان اصول اولیه مالی و خیرخواهانه سنتی هستند.

در بسیاری از مراکز، وظیفه اصلی مددکار اجتماعی به صورت سنتی، بر «حمایت یابی مالی» و جلب حمایت خیرین متمرکز است.۲۰

این تکیه بر کمک صرفاً مالی در محیطی که مشکلات ریشه‌ای و سیستمی هستند، نشان‌دهنده گسست میان عمل حرفه‌ای مطلوب و پروتکل‌های سازمانی موجود است.۲۱

بنابراین، نیاز به بازنگری طوفانی در پروتکل‌ها، نه تنها از خارج (بحران‌های جهانی) بلکه از درون (فاصله بین نیاز جامعه و نحوه پاسخگویی) وجود دارد.

نهادهای حمایتی باید تمرکز پروتکل‌های خود را به سمت ایجاد تغییرات سیستمی، توانمندسازی و توسعه اجتماعی، به‌جای واسطه‌گری صرفاً مالی، سوق دهند.۲۱

این امر مستلزم همکاری بین رشته‌ای میان مددکاران اجتماعی، متخصصان فناوری اطلاعات، و کارشناسان حقوقی برای پیاده‌سازی مؤثر و اخلاقی پروتکل‌های نوین است.۲۲

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

مددکاری اجتماعی نوین، پارادایمی گسترش‌یافته است که شالوده اخلاقی خود را بر اصول تغییرناپذیر حقوق بشر و عدالت اجتماعی حفظ می‌کند، اما قلمرو و روش‌های عمل خود را به منظور پاسخگویی به پیچیدگی‌های جهانی (فناوری و زیست‌محیطی) متحول ساخته است.۱

رازداری حرفه‌ای همچنان محوری است، اما در عصر دیجیتال، این اصل به یک پروتکل پیچیده حکمرانی داده تبدیل شده که مستلزم اقدامات فنی (رمزنگاری) و تعهدات حقوقی (وظیفه اطلاع‌رسانی نقض داده) است.۱

این امر نشان می‌دهد که اصول سنتی مددکاری در زمینه‌های جدیدی باید اجرا شوند.

پروتکل‌های نهادهای حمایتی در حال حاضر تحت فشار فزاینده‌ای برای تحول قرار دارند تا بتوانند با پدیده‌های نوظهوری چون سوگیری الگوریتمی و بحران‌های اقلیمی مقابله کنند.

تحولات عمیق در این پروتکل‌ها ضروری است تا تمرکز از کمک‌های موقت به سمت تغییرات پایدار و سیستمی معطوف گردد.۱

پیشنهادهای سیاستی و حرفه‌ای

بر اساس تحلیل پارادایم نوین و چالش‌های مرتبط، پیشنهادهای سیاستی زیر برای نهادهای حمایتی و مراکز آموزشی ضروری است:

1. بازنگری آموزشی در جهت سواد دیجیتال انتقادی: ضروری است که برنامه‌های درسی دانشگاهی و آموزش‌های ضمن خدمت، سواد دیجیتال انتقادی (Critical Digital Literacy) و اصول مددکاری اجتماعی زیست‌محیطی (Eco-Social Work) را به‌طور کامل بگنجانند.۲۴ مددکاران آینده باید ابزارهایی برای نقد و مقابله با سوگیری‌های الگوریتمی و درک ابعاد اجتماعی تغییرات اقلیمی داشته باشند.۲۷
2. سرمایه‌گذاری نهادی در امنیت و شفافیت: نهادها باید در فناوری‌های امن (مانند رمزنگاری و فایروال‌ها) سرمایه‌گذاری کنند تا الزامات رازداری حرفه‌ای در عصر دیجیتال تأمین شود.۱۵ همچنین، توسعه فناوری‌هایی مانند بلاک‌چین می‌تواند به افزایش شفافیت و اعتماد در ارائه خدمات حمایتی کمک کند.۲۲
3. تغییر پروتکل‌های مداخله از خرد به کلان: پروتکل‌های نهادی باید از تمرکز بر حمایت صرفاً مالی و خیرخواهانه سنتی فاصله بگیرند و به سمت برنامه‌هایی با رویکرد توانمندسازی سیستمی، توسعه اجتماعی و پاسخگویی به نیازهای جهانی (مانند مدیریت آوارگی اقلیمی) حرکت کنند.۲۱
4. رهبری فعال در تغییرات فناورانه: مددکاران اجتماعی باید فعالانه برای شکل‌دهی به تغییرات فناورانه و تضمین اینکه هوش مصنوعی به اهداف عدالت اجتماعی خدمت کند، اقدام نمایند.۴۰ این امر مستلزم اتخاذ موضع رهبری به جای انطباق منفعلانه با فناوری‌های جدید است.۴۰

منابع مورداستناد

1. مددکاری اجتماعی: گذشته، حال و آینده – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/15946/
2. رازداری در مددکاری اجتماعی اصول، چالش ها و راهکارهای عملی – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://en.civilica.com/note/10783/
3. مددکاری اجتماعی سنتی و جدید – مددکار نیوز, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir
4. مددکاری اجتماعی نوین چگونه است؟ – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/6525/
5. Global Definition of Social Work – International Federation of Social Workers, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.ifsw.org/what-is-social-work/global-definition-of-social-work/
6. Global Social Work Statement of Ethical Principles, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.ifsw.org/global-social-work-statement-of-ethical-principles/
7. IFSW Social Work at the United Nations Initiative – Monmouth University, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.monmouth.edu/school-of-social-work/ifsw/
8. Update on the Review of The Global Definition of Social Work, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.ifsw.org/update-on-the-review-of-the-global-definition-of-social-work/
9. اصول مددکاری اجتماعی به سبک نوین را بشناسید! – سلامت نیوز, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.salamatnews.com/news/344877
10. تقسیم بندی مددکاری اجتماعی به سنتی و مدرن دقیق نیست, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://socialwork.ir
11. The National Association of Social Workers (NASW) Code of Ethics, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.uaf.edu/socwork/student-information/checklist/(D)-NASW-Code-of-Ethics.pdf
12. The Origins of Social Work: Continuity and Change | Request PDF – ResearchGate, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.researchgate.net/publication/319210981_The_Origins_of_Social_Work_Continuity_and_Change
13. Social Workers’ Ethical Responsibilities to Clients, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.socialworkers.org/About/Ethics/Code-of-Ethics/Code-of-Ethics-English/Social-Workers-Ethical-Responsibilities-to-Clients
14. مددکاری اجتماعی و ضرورت‌های جوامع نوین – ایسنا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.isna.i/news/ilam-25367
15. Standards for Technology in Social Work Practice – National Association of Social Workers, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.socialworkers.org/Practice/NASW-Practice-Standards-Guidelines/Standards-for-Technology-in-Social-Work-Practice
16. Tips for Social Media Etiquette in Social Work Practice, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.socialworkers.org/Practice/Tips-and-Tools-for-Social-Workers/Tips-for-Social-Media-Etiquette-in-Social-Work-Practice
17. Code of Ethics: English – National Association of Social Workers, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.socialworkers.org/About/Ethics/Code-of-Ethics/Code-of-Ethics-English
18. Ethical Standards for Social Workers’ Use of Technology: Emerging Consensus, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.jswve.org/wp-content/uploads/2018/12/10-015-210-JSWVE-2018.pdf
19. مددکاری اجتماعی نوین: تحول در فضای عملیاتی – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/10657/
20. Developing a Protocol for Psychiatric Social Work Interventions – فصلنامه مددکاری اجتماعی, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://socialworkmag.ir/article-1-826-fa.pdf
21. مددکاری اجتماعی نوین از عوامل مهم توسعه و تغییر اجتماعی – پایگاه خبری مددکار نیوز, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.madadkarnews.ir
22. مددکاری اجتماعی رسانه ای در عصر دیجیتال – سیویلیکا, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://civilica.com/note/13754/
23. Algorithmic Bias in Health Care Exacerbates Social Inequities—How to Prevent It, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://hsph.harvard.edu/exec-ed/news/algorithmic-bias-in-health-care-exacerbates-social-inequities-how-to-prevent-it/
24. Full article: Algorithmic decision-making in social work practice and pedagogy: confronting the competency/critique dilemma – Taylor & Francis Online, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/02615479.2023.2195425
25. Full article: Social work and climate change: the split between the personal and the professional – Taylor & Francis Online, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/2156857X.2025.2499603
26. Ecosocial Work – NASW Press, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://naswpress.org/product/ecosocial-work/
27. Artificial Intelligence (AI) Literacy for Social Work: Implications for Core Competencies, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.journals.uchicago.edu/doi/full/10.1086/735187
28. Artificial Intelligence in Social Work: An EPIC Model for Practice – Taylor & Francis Online, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/0312407X.2025.2488345
29. The Impact of AI Technology on the Social Work Profession: Benefits, Risks, and Ethical Considerations | Center for Advanced Studies in Child Welfare, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://cascw.umn.edu/cw360deg-spring-2025/impact-ai-technology-social-work-profession-benefits-risks-and-ethical
30. Unlocking the Power of AI in Case Management: Insights from the PHA-CCMC Webinar, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://ccmcertification.org/blog/unlocking-power-ai-case-management-insights-pha-ccmc-webinar
31. Practice Innovation Through Technology in the Digital Age – Grand Challenges for Social Work, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://grandchallengesforsocialwork.org/wp-content/uploads/2015/12/WP12-with-cover.pdf
32. Strengthening the Social Response to the Human Impacts of Environmental Change, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://aaswsw.org/wp-content/uploads/2015/03/Social-Work-and-Global-Environmental-Change-3.24.15.pdf
33. Climate Change and Eco-Anxiety in the US: Predictors, Correlates, and Potential Solutions, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2022.08.28.22279314.full
34. Full article: Social work for a greener planet: reframing social work skills and education to mitigate the climate crisis, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/23311886.2024.2444469
35. Episode 108 Transcript: EcoSocial Work – National Association of Social Workers, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.socialworkers.org/News/Social-Work-Talks-Podcast/EP108-EcoSocial-Work/Episode-108-Transcript-EcoSocial-Work
36. Perspectives of Ecosocial Practice in Human Services: An International Comparison between Finland and Australia | The British Journal of Social Work | Oxford Academic, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://academic.oup.com/bjsw/article/55/1/202/7737628
37. Legal and ethical issues regarding confidentiality | SWTP – Social Work Test Prep, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://socialworktestprep.com/blog/2024/october/02/legal-and-ethical-issues-regarding-confidentiality/
38. Duty to Warn – National Association of Social Workers – NASW-Massachusetts, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.naswma.org/page/116
39. Cybersecurity and Client Data Protection in Social Work: Key Issues for the ASWB Exam – Agents of Change, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://agentsofchangeprep.com/blog/cybersecurity-and-client-data-protection-in-social-work-key-issues-for-the-aswb-exam/
40. New Journal Issue Explores Artificial Intelligence and Ethical …, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.ifsw.org/new-journal-issue-explores-artificial-intelligence-and-ethical-complexity-in-social-work/
41. Code of Ethics and Standards of Practice Handbook, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.ocswssw.org/ocswssw-resources/the-code-of-ethics-and-standards-of-practice-handbook/
42. Social Work Trends | CSWE, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.cswe.org/students/discover-social-work/how-do-i-learn-more/social-work-trends/
43. Technology-based Interventions in Social Work Practice: A Systematic Review of Mental Health Interventions – PMC – PubMed Central, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4214072/
44. The Intersection of Social Work and Technology: Opportunities and Challenges – Indiana Wesleyan University, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.indwes.edu/articles/2025/02/the-intersection-of-social-work-and-technology-opportunities-and-challenges
45. Social Drivers and Algorithmic Mechanisms on Digital Media – PMC – PubMed Central, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11373151/
46. The Future of Social Work: Trends and Innovations | National University, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.nu.edu/blog/the-future-of-social-work-trends-and-innovations/
47. Artificial Intelligence in Social Work: Emerging Ethical Issues, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://jswve.org/volume-20/issue-2/item-05/
48. Environmental Justice and Climate Change – National Association of Social Workers, زمان دسترسی: اکتبر ۱۱, ۲۰۲۵، https://www.socialworkers.org/Advocacy/Social-Justice/Environmental-Justice-and-Climate-Change